Ballard, de wind van nergens

'De wind van nergens' is de eerste van de 4 aardse rampenboeken die Ballard in de eerste helft van jaren 60 geschreven heeft. De ramp in dit boek is een wereldwijde storm die steeds verder in kracht toeneemt en uiteindelijke de menselijke beschaving volledig verwoest.

In een ensemble-vertelling worden enkele militaire en overheidsfiguren gevolgd, in het Middellandse zee gebied en in Engeland. De meesten halen het eind niet.

Het verhaal speelt zich af in een niet gespecificeerde toekomst maar van veel SF-elementen is geen sprake. Maatschappelijk lijkt er sprake te zijn van een grootschalige overheidsbureaucratie, een dito leger en een Angelsaksische hegemonie (kortom: de jaren 50-60).

Maar het wordt allemaal niet erg uitgewerkt en ook de oorzaak van de megastormen blijft vaag. Aan het eind slaat het verhaal wat op hol (met de krankzinnige industrieel in z'n pyramide en ook het 'goede eind' is wat maf, gezien de totale verwoesting van de aarde). Ballard moest waarschijnlijk wat op gang komen want het niveau van Brandende Wereld en De Verdronken Aarde wordt niet gehaald.

J.G. Ballard (1930-2009) op Wikipedia

Uitgave: A.J. Luitingh, ? (Tijgerpocket nr. 129), vertaling: M. Vellema, Oorspronkelijk titel: The Wind from nowhere, 1961. Slordige uitgave: veel zetfouten. Staat geen jaar van uitgave vermeldt, vermoedelijk 1968.

Connie Willis, Zwarte Winter

Gelezen naar aanleiding van een discussie op Quora.com over wat te doen wanneer je onvoorbereid ergens in Engeland in 1500 terecht zou komen (grofweg de helft van de discussiedeelnemers dacht binnen enkele dagen dood te zijn, de rest was van plan de wereldgeschiedenis te gaan veranderen). In één van de bijdragen werd dit boek geprezen als een perfecte illustratie van een dergelijke situatie.

Dat blijkt niet echt het geval te zijn. Zwarte Winter is een SF-tijdreis verhaal waarin in een niet al te verre toekomst tijdreizen mogelijk is en in Oxford door de sectie Geschiedenis een medewerkster naar de 14e eeuw wordt gestuurd. Door een noodlottige reeks van gebeurtenissen gaat er wat fout en komt de vrouw in kwestie niet in 1320 maar in 1348 terecht: in de winter, in een arm dorp en vlak na haar aankomst breekt de pest uit.

De vrouw is goed voorbereid - ze is middeleeuwen-expert, ze is ingeënt tegen de pest en heeft een ingebouwde vertaalcomputer die haar in staat stelt vrijwel probleemloos met de middeleeuwers te communiceren. Met de these op Quora.com heeft het dus allemaal niet zoveel te maken.

Met name door de indrukwekkende pest-episode (het hele dorp gaat eraan) is het een boek dat je niet snel zult vergeten maar verder wordt de lezer behoorlijk op de proef gesteld, ik heb diverse keren op het punt gestaan het weg te leggen. Het duurt meer dan 300 pagina's voordat het verhaal echt begint (terwijl dan allang duidelijk is waar het heen gaat) en het merendeel van de bijpersonages en de secundaire verhaallijnen had probleemloos geschrapt kunnen worden, zeker in de episodes die in het moderne Oxford spelen. Ook in de dialogen en monologen toont Willis zich bepaald geen meester van de eenvoud, allerlei zaken worden eindeloos herhaald en uitgesponnen. 

Wel jammer, het lijkt nu alsof er 500 pagina's gevuld moesten worden terwijl de schrijfster eigenlijk maar stof had voor 200. Met een andere opzet (met name een langere episode in de middeleeuwen) had er meer in gezeten.

Connie Willis (1945) op Wikipedia

Uitgave: Sijthoff 2011 (derde druk, eerste druk in 1996), vertaling: Tom van Son, Oorspronkelijk titel: Doomsday Book, 1992.

Russel, de grote Uittocht

Nadat min of meer toevallig door een zonderling een technologie wordt ontdekt die interstellair reizen mogelijk maakt loopt de aarde goeddeels leeg. Ieder clubje, sekte, groepering en anderszins gelijkgestemd gezelschap bouwt zich een ruimteschip en gaat elders in het heelal op een bewoonbare planeet voor zichzelf beginnen. Op de aarde wordt het er echter niet gezelliger op en langdurige stagnatie is het gevolg.

Na 400 jaar is men er enigszins overheen en wordt besloten dat het van groot belang is dat de inmiddels 1600 bewoonde planeten onder Aards gezag komen en diverse expedities worden uitgezonden om de zaken te gaan regelen.

Het boek volgt één van die expedities die 4 planeten moet aandoen. Dat er in 400 jaar hoegenaamd geen contact tussen de kolonisten en de aarde is geweest blijkt al snel voor forse problemen te zorgen. Op 1 planeet blijkt niemand meer te wonen en op de andere 3 zijn sterk afwijkende samenlevingsvormen gesticht. 

De bezetting van het ruimteschip, bestaande uit bemanning, burgers en militairen, leeft in een soort jaren 50 en weet zich totaal geen raad met de situatie op de 3 planeten. Hoewel zeer uiteenlopend in karakter kent geen van de drie een centraal gezag en met wie moet je dan zakendoen?

Redelijk geslaagd verhaal, bij vlagen erg komisch en de verschillende samenlevingsvormen zijn goed bedacht en neergezet, hoewel er wel wat af te dingen valt de geschetste effectiviteit van de betreffende samenlevingen. Zo speelt bijvoorbeeld schaarste geen rol en dat is nou juist een van de key factoren die een samenleving vormt.

Eric Frank Russell (1905-1978) op Wikipedia (Eng)

Uitgave: Meulenhoff, 1969 (SF-pocket nr. 19), vertaling: E. Kroon-Prins, Oorspronkelijk titel: The Great Explosion, 1962.

Jan Wolkers, Dagboek 1971

Wolkers heeft een jaar of tien dagboeken bijgehouden (van eind jaren 60 tot begin jaren 80, hij stopte toen zijn tweeling werd geboren). Volgens de inleiding van Karina Wolkers in Dagboek 1971 was het nooit de bedoeling dat ze gepubliceerd zouden worden en zijzelf had, voordat in 2005 besloten werd tot publicatie, ze nooit ingezien. 

Hoewel dat eigenlijk niet zijn bedoeling was is nog bij zijn leven begonnen met de publicatie van de dagboeken. In 2005 verschenen Dagboek 1969 en Dagboek 1974. Inmiddels zijn er 8 verschenen.

1971 was voor Wolkers het jaar van Rottumerplaat. Het verblijf daar komt niet voor in deze dagboeken. Het dagboek dat hij op Rottumerplaat heeft geschreven is als apart boek uitgegeven en wordt elders op dit blog besproken.

Maar voor de lezers van Dagboek 1971 is het toch wat teleurstellend dat het hoogtepunt van het jaar niet is beschreven. En verder valt deze editie sowieso wat tegen. Het is allemaal erg summier en opsommerig en afgaande op de enorme hoeveelheid activiteiten die (kort) beschreven worden zal er wel niet veel tijd geweest zijn voor het dagboek.

Verder opmerkelijk veel medicijngebruik voor o.a. astma, ontstekingen en slaapproblemen, geklaag daarover en een ranzige bedscène met Jan, Karina en hond. Wel heel eerlijk maar als ik Karina was geweest had ik het eruit gelaten.

Jan Wolkers (1925-2007) op Wikipedia

Uitgave: De Bezige Bij, 2014, met een inleiding van Karina Wolkers. De fotograaf van de foto op de voorkant is onbekend.

Robert Sheckley, de Statusplaneet

In verre toekomst worden misdadigers verbannen naar Omega, een nog maar net leefbare planeet op grote afstand van de aarde. Voordat ze op de planeet worden losgelaten wordt hun geheugen gewist.

Op Omega blijkt zich een cultuur te hebben ontwikkeld die het kwade tot norm heeft gesteld, inclusief bijpassende cultus en filosofie.

Hoofdpersoon Will Barrent wordt op Omega gedropt, weet zich daar aardig te redden, leert langzaam de nieuwe mores kennen, klimt hogerop en komt dan in aanraking met een verzetsbeweging die terug naar de aarde wil. 

Het lukt hem terug te keren naar de aarde en daar blijkt een hyper egalitaire cultuur te heersen die niet zozeer misdadigers alswel iedereen die ook maar enigszins afwijkt van de norm naar Omega stuurt.

Redelijk fraaie roman die wel iets dieper uitgewerkt had kunnen worden. Science Fiction uit de jaren 50-60 is vaak kort van stof, zo ook dit boek (190 pagina's) maar bij complexe verhalen die zich ook nog eens op geheel verschillende levels afspelen kan een kleine 200 pagina's wel eens wat aan de korte kant zijn.

Robert Sheckley (1928-2005) op Wikipedia (Eng)

Uitgave: Bruna, 1971 (Bruna Science Fiction nr. 5), vertaling: E.F. Leonard, omslagtekening: Rinke Doornekamp, oorspronkelijk titel: The Status Civilization (1960)

Jacques Sternberg, Een Zevende Hemel te Huur

SF-roman uit 1968, van Franse auteur Sternberg. Verhaal speelt zich af in 1995 en het idee is dat alles in deze toekomst om seks draait.

Flinterdun SF-idee lijkt vooral een kapstok geweest te zijn voor het ongefilterd uiten van persoonlijke frustraties, mysogynie en andere ellende.

Wat een slechtgeschreven troep, niet uitgelezen. Wel wat vreemd dat Bruna dit in haar SF-reeks heeft opgenomen.

Uitgave: Bruna, 1968 (Zwarte Beertjes-pocket nr. 1165), vertaling: G.A. Prinsen, oorspronkelijk titel: Toi, Ma Nuit (1965).

Jacques Sternberg op Wikipedia (Eng)

Pohl | Kornbluth, Wolfsklauw

Een duistere buitenaardse mogendheid heeft de aarde uit haar baan om de zon gestoten en voert deze nu mee naar een onbekende bestemming. 

De gedecimeerde wereldbevolking wordt in leven gehouden met een kunstmatige maar zwakke zon.

Geheimzinnige pyramides lijken het leven op aarde te beheersen en van tijd tot tijd verdwijnen er mensen spoorloos.

De overgebleven bevolking is fysiek maar vooral ook psychisch en sociaal in een soort waakvlamstand gaan leven en slechts enkelen, die wolven worden genaamd proberen zich hier tegen te verzetten.

Als één van de wolven door de pyramides wordt ontvoerd raken de gebeurtenissen in een stroomversnelling.

Aardig gegeven wordt maar deels interessant uitgewerkt. Het boek is door 2 man geschreven en dat is te merken: de stijl is sterk afwisselend, soms regelrecht ondoorgrondelijk.

De beschrijving van de letargische bevolking is het sterkst, de 2e helft van het boek slaat behoorlijk op hol.

Uitgave: Meulenhoff, 1967 (SF-pocket nr. 4), vertaling: Louise Meermin, oorspronkelijke titel: Wolfbane, 1957

James Webb, Vuurvelden

Veelgeprezen Vietnam-roman van veteraan James Webb die later politicus werd.

Het boek beschrijft de oorlog op het niveau van een mariniers-peloton en speelt zich grotendeels in Vietnam af, in de omgeving van Da Nang. Een deel van de roman speelt in de VS en op een Amerikaanse basis op Okinawa in Japan.

Het verhaal, verteld vanuit het perspectief van diverse leden van het peloton, is somber, rauw en plastisch en liefhebbers van een happy end kunnen maar beter niet aan het boek beginnen.

De roman is vrij expliciet a-politiek. De personages willen en kunnen zich niet bezighouden met zin, nut en rechtvaardiging van de oorlog, ze zijn alleen maar bezig met de alledaagse ellende en overleven. Het enige waar ze zich enigszins tegen verzetten is de demonisering die hun thuis ten deel valt.

Dat lijkt dan ook de impliciete boodschap of bedoeling van Webb: mogelijk is de Vietnamoorlog en de wijze waarop die gevoerd een grote fout geweest maar de gewone soldaten vallen die fouten niet aan te rekenen. 

Het boek is opgedragen aan de "100.000 mariniers die in Vietnam gesneuveld zijn of gewond zijn geraakt. En voor de anderen die bij hun thuiskomst alsnog slachtoffer zijn geworden."

James Webb op Wikipedia (Eng)

Uitgave: Meulenhoff, 2013, oorspronkelijk Nederlandse uitgave: 1980,  vertaling: Hendrik Jan Oolbekkink, in 2013 herzien door Gerrit-Jan van den Berg. Oorspronkelijke titel: Fields of Fire, 1978

Ballard, de verdronken aarde

Prachtige dystopie van één van de SF-grootmeesters. Door veranderingen in zonnekracht treden er catastrofale veranderingen in het aardse klimaat op. Zeespiegelstijging, gigantische slibstromingen en temperatuursverhoging veranderden grote delen van de aarde in onleefbare oerwouden. De wereldbevolking decimeert en trekt zich terug boven de poolcirkel.

Het verhaal gaat over een groep militairen en wetenschappers die in het voormalige Europa (wat veranderd is een nauwelijks leefbaar tropisch lagunegebied) de laatste bewoners helpt te vluchten naar het noorden en tevens de klimaatveranderingen moet monitoren.

Zoals gebruikelijk bij Ballard is de psychologie van de hoofdpersonen belangrijker dan de gebeurtenissen en de beschrijving van de omstandigheden. Het levert een sfeerschets op die je niet snel vergeet.

Qua sfeer en opzet vergelijkbaar met Ballards Brandende Aarde.

Uitgave: Meulenhoff, 1968 (SF-pocket nr. 15), vertaling: Mieke Meuldrager-Ezelin, Oorspronkelijk titel: The Drowned World, 1962.